Kết quả thiệt lạ lùng và mỹ mãn: chương trình nghị sự rõ ràng quá, ngày nào xong việc ngày ấy.Tôi oán định mệnh nhưng vẫn nằm nghĩ như lời thầy thuốc dặn.Bác sĩ Foster Kennedy, nhà thần kinh học trứ danh, nói với tôi rằng khi đội binh thứ năm của Anh rút lui năm 1918, ông thấy nhiều chú lĩnh mệt tới nỗi lăn ra đất, mê man như chết.Trong một phần tư thế kỷ, cặp vợ chồng gốc gác ở Kansas đó, du lịch khắp thế giới, quay phim về đời sống dã man của những bọn mọi gần tiêu diệt ở Châu Á và Châu Phi.Bà cô Edith cũng vậy.Tại sao vậy? Vì nó đã dạy cho ông biết an phận, cho biết rằng sức ông chịu được những cảnh đau đớn nhất đời, nó đã cho ông thấy lời này của thi sĩ John Milton là chí lý: "Đui không phải là khổ, không chịu được cảnh đui mới là khổ".Và Chaplin không thành công cho tới khi ông đóng vai hề theo ý ông.Đọc cuốn sách hay nhất về vấn đề ấy, tức là cuốn Cho thần kinh căng thẳng được di dưỡng của Bác sĩ David Harold Frink.Bác sĩ Frank Loope cũng vậy.Tôi hoàn toàn đứng về phương diện y học mà nói vậy.

Xem thêm Thu gọn